Διευκρινίσεις αναφορικά με την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών την 1η Ιανουαρίου 2024, δίδονται με Εγκύκλιο του αναπληρωτή υπουργού Εσωτερικών Θ. Λιβάνιου. Ειδικότερα στην εγκύκλιο επισημαίνονται θέματα που αποτελούν την αναγκαία προϋπόθεση για τη νόμιμη εγκατάσταση των αιρετών οργάνων διοίκησης των δήμων, όπως τα θέματα που αφορούν στην ορκωμοσία, στην πιθανή αποποίηση εκλογής εκ μέρους εκλεγμένων αιρετών, καθώς και θέματα που σχετίζονται με την πιθανή αντικατάσταση και αναπλήρωση μελών των δημοτικών συμβουλίων, των συμβουλίων δημοτικών κοινοτήτων και των προέδρων δημοτικών κοινοτήτων.
Ανάμεσα σε άλλα στην εγκύκλιο επισημαίνονται τα παρακάτω:
Με τη διενέργεια των δημοτικών εκλογών της 8ης Οκτωβρίου και, όπου ήταν αναγκαίο, των επαναληπτικών εκλογών της 15ης Οκτωβρίου 2023, αναδείχθηκαν οι νέες αρχές διοίκησης των δήμων. 1 Με την παρούσα εγκύκλιο, δίδονται οι απαραίτητες διευκρινίσεις αναφορικά με την ορκωμοσία των νέων δημοτικών αρχών. Επίσης, επισημαίνονται θέματα που αφορούν στην πιθανή αποποίηση εκλογής εκ μέρους εκλεγμένων αιρετών, καθώς και θέματα που σχετίζονται με την πιθανή αντικατάσταση και αναπλήρωση μελών των δημοτικών συμβουλίων, των συμβουλίων δημοτικών κοινοτήτων και των προέδρων δημοτικών κοινοτήτων. Τα ανωτέρω θέματα αποτελούν την αναγκαία προϋπόθεση για τη νόμιμη εγκατάσταση των αιρετών οργάνων διοίκησης των δήμων. Α. Ορκωμοσία νέων αρχών 1. Γενικά Ο νομοθέτης επιβάλλει στα πρόσωπα που αναδείχθηκαν από τις εκλογές στα αιρετά αξιώματα του οικείου δήμου και δεν αποποιούνται την εκλογή τους, να εγκαθίστανται και να αναλαμβάνουν τα καθήκοντά τους, ευθύς, με την έναρξη της θητείας τους, δηλαδή την 1η Ιανουαρίου 2024. 2 Η θητεία των δημοτικών αρχών είναι πενταετής. Για την επικείμενη δημοτική περίοδο, η εγκατάσταση των νέων αρχών θα γίνει την 1η Ιανουαρίου 2024 και η θητεία τους θα λήξει την 31η Δεκεμβρίου 2028.3 Ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ως άνω εγκατάσταση και ανάληψη καθηκόντων, ο νομοθέτης προβλέπει την προηγούμενη ορκωμοσία των εκλεγέντων, με την οποία δεσμεύονται 1 Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 4804/2021 (Α’ 90), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 24 του ν. 5056/2023 (Α’ 163), τα όργανα διοίκησης των δήμων είναι το δημοτικό συμβούλιο, η δημοτική επιτροπή και ο δήμαρχος. Η έναρξη δε ισχύος της παρ. 1 του άρθρου 3 ορίζεται η 1η.1.2024, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 54 του ν. 5056/2023. 2 Η εν λόγω εγκατάσταση και ανάληψη καθηκόντων από τη νέα δημοτική αρχή, δεν απαιτεί την υπογραφή κάποιου πρωτοκόλλου/ πρακτικού παράδοσης – παραλαβής με την απελθούσα δημοτική αρχή 3 Άρθρο 5 παρ. 4 του ν. 4804/2021. Η νομοθεσία, όπως ισχύει, παρατίθεται στο Παράρτημα της παρούσας εγκυκλίου. Θεσμικά Θέματα Οργάνωσης και Λειτουργίας Δήμων 4 να διοικήσουν τον δήμο σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους.4 Η ορκωμοσία, επομένως, είναι πράξη εσωτερικής φύσης, που δηλώνει μία ηθική δέσμευση και δεν αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη. 5 Οι υπόχρεοι σε ορκωμοσία, προκειμένου να αναλάβουν καθήκοντα, είναι: •ο Δήμαρχος, •οι τακτικοί Δημοτικοί Σύμβουλοι, •οι τακτικοί Σύμβουλοι των δημοτικών κοινοτήτων, •οι Πρόεδροι των δημοτικών κοινοτήτων, όπως αυτοί αναφέρονται στην απόφαση ανακήρυξης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου.
6 Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι δεν καλείται για ορκωμοσία όποιος εξελέγη σε αιρετό αξίωμα του οικείου δήμου και εξέπεσε αυτού, λόγω οφειλής του προς τον δήμο, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 11 του ν. 4804/2021. Η υποχρέωση της ορκωμοσίας επιβάλλεται, διότι ο νομοθέτης δεν δέχεται την εγκατάσταση και την επαγόμενη ανάληψη καθηκόντων, χωρίς να έχουν ήδη ορκισθεί οι εκλεγέντες. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, προβλέπει την αυτοδίκαιη έκπτωση (με διαπιστωτική πράξη του Επόπτη Ο.Τ.Α.) αυτών που δεν συμμορφώνονται προς την υποχρέωση ορκωμοσίας εντός της νόμιμης προθεσμίας7 και, περαιτέρω, την κίνηση ταχείας διαδικασίας για την ορκωμοσία των αναπληρωματικών τους και την ανάληψη καθηκόντων από αυτούς
.8 Σύμφωνα με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι ως άνω διατάξεις δεν αντιβαίνουν στις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και της αναλογικότητας, ούτε σε άλλη συνταγματική διάταξη ή αρχή.9 Σημειώνεται, επίσης, ότι κάθε δημοτική περίοδος και, συνεπώς, κάθε θητεία των αιρετών, είναι αυτοτελής. 10 4 Άρθρο 37 παρ. 1 του ν. 4804/2021. 5 ΣτΕ 1314/1983. 6 Άρθρο 36 παρ. 1 του ν. 4804/2021 7 Άρθρο 38 παρ. 2 του ν. 4804/2021. Επίσης, σύμφωνα με την ΣτΕ 2114/2008, σκ. 5 «…ο νομοθέτης επιβάλλει σ’ αυτούς που παραλείπουν υπαιτίως να προσέλθουν εμπροθέσμως για ορκωμοσία, προ της νομίμου ενάρξεως της θητείας τους, αυτοδικαίως την έκπτωση από το αξίωμά τους, την οποία αρμοδίως διαπιστώνει είτε ο δήμαρχος που έχει την ευθύνη να κινήσει «αμέσως» την διαδικασία για την ορκωμοσία των αναπληρωματικών τους και την ανάληψη καθηκόντων από αυτούς (πρβλ. ΣτΕ 2132/2004 επτ.) είτε ο Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας [νυν Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης] κατά την άσκηση της κρατικής εποπτείας και επί τη βάσει του αντιτύπου του πρακτικού ορκωμοσίας που κοινοποιείται σ’ αυτόν…» 8 Άρθρο 40 παρ. 1 και 3 του ν. 4804/2021. 9 ΣτΕ 2132/2004. 10 ΣτΕ 1314/1983. Θεσμικά Θέματα Οργάνωσης και Λειτουργίας Δήμων 5 Ως εκ τούτου, εάν κάποιοι αιρετοί έχουν επανεκλεγεί, ακόμη και στο ίδιο αξίωμα, που κατείχαν την προηγούμενη δημοτική περίοδο, τούτο δεν σημαίνει συνέχιση της θητείας τους, και για το λόγο αυτό, θα πρέπει να ορκιστούν εκ νέου, όπως οι λοιποί νεοεκλεγέντες αιρετοί. Επίσης, αιρετός που τελεί σε κατάσταση αργίας κατά την προηγούμενη δημοτική περίοδο, είτε λόγω επιβολής πειθαρχικής ποινής είτε λόγω δικαστικής καταδίκης, επανεκλεγόμενος ορκίζεται εκ νέου και, εν συνεχεία, τίθεται (εκ νέου) σε αργία με απόφαση του Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης. 11 Ακόμη, σημειώνεται ότι, ήδη ορκισθείς σε αιρετό αξίωμα του δήμου, στην περίπτωση που καταλαμβάνει νέο αιρετό αξίωμα δεν ορκίζεται εκ νέου, καθόσον η δόση όρκου ανατρέχει στην άσκηση οποιουδήποτε αιρετού αξιώματος.12 Επισημαίνεται ότι, όπου στην παρούσα εγκύκλιο αναφέρεται ως αρμόδιο όργανο ο Επόπτης, μέχρι την έναρξη λειτουργίας των Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας Ο.Τ.Α., νοείται ο Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης.
Τόπος και χρόνος ορκωμοσίας
Η ορκωμοσία λαμβάνει χώρα στο κατάστημα του δήμου, ή σε άλλο δημόσιο – δημοτικό κτίριο, ή σε κατάλληλο δημόσιο – δημοτικό χώρο14 εντός των διοικητικών ορίων του δήμου, σε δημόσια συνεδρίαση, της οποίας ο ακριβής χρόνος (ημερομηνία και ώρα) ορίζεται από τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο. Η ημερομηνία της ορκωμοσίας ορίζεται εντός του χρονικού διαστήματος των είκοσι (20) ημερών πριν από την ανάληψη των καθηκόντων, λαμβάνοντας υπόψη και την προθεσμία αποποίησης της εκλογής (βλ. κατωτέρω Κεφάλαιο Β’, Ενότητα 1) και έως την παραμονή της ημέρας εγκατάστασης και ανάληψης των καθηκόντων των νέων δημοτικών αρχών, ήτοι από 12 Δεκεμβρίου έως και 31 Δεκεμβρίου 2023. Αν η ορκωμοσία εκλεγέντος δημοτικού συμβούλου, συμβούλου ή προέδρου δημοτικής κοινότητας δεν πραγματοποιηθεί τη συγκεκριμένη ημερομηνία για λόγους αντικειμενικής αδυναμίας, ο νεοεκλεγείς δήμαρχος καλεί τον επιτυχόντα δημοτικό σύμβουλο, σύμβουλο ή πρόεδρο δημοτικής κοινότητας, προς ορκωμοσία εντός πέντε (5) ημερών, αφότου του γνωστοποιήθηκε
